Users

Thursday, March 6, 2025


THUGEN

Tuailaite Toupa Jesu min Chibai….. tunitak hun nou te toh Toupa bekhawm kha leh a thu kikumkhawm kha dia hamphatna ka tan ziak in vangpha ka sa a manpha ka sa hi.

Tu nitak in  “Kingaihniamna leh kipumpiakna a kalsuanna” chih thu i hihtheih bang bang a kikum khawm di dan ihi.

Laisiangthou mun 3 i sim dia huchi in maban i pai ding.

Kolosate kianga sawltak Paul Laikhak 3:12 Huaiziak in Pathian mitel misiangthou leh deihtakte bang in lainatna lungtang,migitna, kingaihniamna, thunuailutna, thuakzawhna in kivan un.

Kolosate 3:23-24 Na hih peuhmah uh mihing ading bang a hihlou in, Toupa ading zaw in kilawptak in hih un 24 Toupa akipan itna goluah ding na mu ding uh chih thei in: Toupa Khrist nasem na hi uhi.

Galatia 5:14 Nangmah na ki it bang in na veng te na it ding ahi, chih thu kam khat ah dan thu teng teng kimsak in a om hi….

. Toupa’n a thu siangthou i simkhiakte theisiam ding in vual hon zawl sak ta hen…..                                         KINGAIHNIAM

       Pa Pathian in atapa tang neihsun in kei hon tan khia a; Tangtawn hinna hon neisak ahi chih i gintak a i pom a;Khasiangthou a chiamteh/sungten khum i hong hih khit nung sang eimah adia hing hinawnlou a Toupa adia hing ihong hita hi. Pathian a ka hi a Pathian ta hi tak tak ka hi…chi ihih man a amah mai a kiniamkhiak tak a adeihdan hoih asak te hih di hoihlou asak te hih lou di te ihi. Hiai kha i dinmun diktak hinapi in mihing te’n ihihna tak thei gige lou in mangngilh thei mawk  hang a. Huai ziak a Pathian thutak ann i nek gige ngai ana hidan ahi.

Thumanlouhna ziak a mangthang ding leh tangtawn gawtna thuak ding; kei leh kei lah ki hon dam thei lou; huchi lai Pathian in Jesu Khris hon tankhesak a tangtawn hinna tangthei dia hon koih hi ing a; kei a hihtheihna bang mah om lou… denchiang dakkal a bang chi hin ding chih leng theilou hi lel ingh a… ka Toupa Pathian thu thu a om ding mah ka hi chi a kingainiam tak a Toupa maipha zonna,lungtuah sawmna tuh kiniamkhiatna ahi. Toupa mai a kingainiam mi khat ihih dan tuh i mihinpih te muh theih in hong lang khe ding ahi. Kingainiam hinkhua nei a Pathian toh itonkhawm theihna ding in:-

1.Pathian tung a kipah thugen gige thei ihih ngai.

2.Amai a i chitzawhlouhna te phuangkhia a ngaihdam ngen zel thei ihih ngai.

3. Kuate hiam simmohna,gensiatna,sukminsiatna chih khawng ituah aleh leng pomsiam thei ihih ngai.

4. Khawtang a idinmun (Social Status) ngaihpoimoh khengval louh ding.

5.Nui,Maitai, Chiamnuih dawlzou hih ding

6.Midang te thugen/ngaihdan te ngaikhia mi ihih ding ahi.

7.I theihlouh thu/thil te mi dot di bang ilit louh ding.

8. Mahni kipum awlmoh masa lou a midang awlmoh masak theih dan i siam ngai ahi.

9. “David in Kei kua hi a, ka innkuante leng kua hi hiam hiai tan tan na honpi!” achih lai in Israelte Kumpi ahi.. Toupa mai a kingainiam mah mah ahi.(2 Samuel 7:18)

                Atom thei pen in gen leng kingainiam hinkhua i Toupa Jesu Khris in chiang petmah in hong zang a; anungzui kichi nanana in tuh amah kingaihniam dan enton a hinkhua i zat ding ahi. Van a alaltutphah thupitak leh anopsaknate kisaktheihpih lou,khelah lou in Pa Pathian thupiak bang bang kingainiam tak in hong sem khia chih chiangtak a itheih vek uh ahi. Huai ziak in Pa Pathian mai a kingainiam in kingainiam hinkhua hoih leh manpha tuh i zang ding uhi.

KIPUMPIAK

Lungsim siangthoutak a Pathian adia i hinna, i sapum kipia; kipumpiak a athupiak te i sepsuahna tuh kipumpiakna ahi. Toupa Pathian adia ikipumpiakna  akilatkhiakna bel mite tung a mite mitmuh a isepsuah te ahi. I lungsim teng teng, ikha teng teng, i hihtheihna teng teng toh Toupa it te ihi. Huai ziak in amah deihna bang bang sem suah ding in iki pumpiak hi. Hiai tuh i mihinpihte hoihna ding,phattuam na ding phatuam ngaitak a i sepna ah kilang ahi. Na veng te it in, na mihinpihte it in chih Toupa thupiak zui loupi in bel ‘ka kipumpiak chi  le le’ a thu kia i kam kia atak hilou chihna ahi.

     Khrist nung zui Pathian adia kipumpiak ihih na tuh:

1.I mihinpihte i awlmoh a ahoihna di ua isep ibawl ah kilang ding hi.

   Kumpipa thudot Ulian(Adviser) Haman in Judate thahmang ding avaihawm lai in Mordekai in asanggamnu, Kumpinu Esther kiang ah va gen a; huai tak in Kumpinu Esther a mipih, Juda mi te adia kipumpiak in abitna ding un; An ngawl in thum hi.

2. I mihinpihte it ding; chimoh beidong te it ding, hehpih a pan pih ding ahih dan Jesu’n ‘Samari mihoih’ tanchin agenna apan leng i thei tel mah mah hi.

3. Abraham Pathian ading in akipumpiak a atapa Isak Toupa gen bang in maitam thillat ding in pekhia hi.

4. Toupa adia kipumpiak ihih nak leh i niteng hinkhua ah Pathian itna mite tung ah langkhe saktu hi zel ding ihi. Etsak na ding in Passenger Auto a pai lel leng …mihinpihte Toupa adia kipumpiak na hih leh ‘Nupi naungek pom khawng hong tuang atutna ding omlou; nang tutna awn ding na hi; huai mi na meltheih ahih ziak hi tuan lou in.

“ TOUPA mai a kingainiam ding, TOUPA adia kipumpiak ding; hileh Amaipha ngah ding,alungkimna ta suak ding hi hang…

                                                                                               The 1st March 2025


*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

HALHTHAKNA/KITUNDING NAWNNA

Halhthakna ahihkeileh kitunding nawnna ichih ‘Khalam hinna,gamtatnate leh i hindan a niamkiakna,nguaina leh thalawp zawhlouhna bangtan hiam sung i hon neih nung a; mimal hiam Saptuam hiam Pathian toh ikizopna kip leh thahat ding a thaksaknawnna ahi.’

KITUNGDING NAWN/HALHTHAK

Hunpaisa kum za bangzah hiam sung i et touh chiang in halhthakna avangkim a tungzel te i mu thei hi. Ahihhangin i saptuam sung te leh i gam te ah halhthakna/kitunding thak nawnna i poimoh uh chih muh theih in om hi. Tumlam gam te bang ah Pathian thu-awina dau hiai hiai leh niamkiak hiai hiai in om hi. Khasiangthou in halhthakna thupitak hon tut kei leh i Sahkhua, i biakna uh bang mah hih thei lou,phattuamna neinawnlou suak in Khrist kiang ah mangthang kha ichihte i tunpih zo nawn kei ding uhi.

HALHTHAKNA EI MAH A KIPAT NGAI

I Saptuam in halhthakna apoimoh chih i thei a ahihhangin i saptuam i mawhsak pah thei mawk kei. Halhthakna ichih nang leh kei mimal a hong kipat phot ngai ahi. Pathian in akipahpihlouh omdante thei napi a zui in bang chi chi hiam khawng in ikisiamtan tei tei uhi. I sahkhua biak paidan te bang ei lemtang didan dan a heikawi in lungput leh omdan kipahpih huai hetlou in i khawsa uhi. Jesu i itna uh a kiam hiai hiai hi. Kilakna 2:4 ah Pathian in, Efesa saptuam kiang ah: “himahleh non itna masapen na tawpsanthu ah kon dem hi,” achih imu hi.

                Khris kiang a na hong pai tunglai na thei gige hia? Toupa Jesu Lal leh hondampa a na pom tunglai!? Huailai a na kipahna!Jesu na itna! na thanopna leh thalawpna te? Huai te tuni a koi a om hita? Kipahna khitui luanga lungdamna toh ikikouna aw te tomkhah lopluat zualkhak man a; mahni kikhasiatsuah zual na dan, na hi maimah hia le? Hilou e! piching tak a pianthakna ichih hotdamna kipahna kuangzak zual dan hithei mawk lou ahi. Khris in sisan luang a kei hon tankhia maw…chi a kipak law petmah a, ‘aw Jesu kon it hi..kon it lua hi’..chi a hotdamna a ingah nite mangngilh hiai hiai thei mawk hang a dah huai lua hi. Keutak a i thugin te zui,mawhpuakna ahih ziak a  sem, hih ngeinadan chi a hih; lungsim in veikha takei leh hih khem khem; thadahpipi a sem leh bawl a om thei mawk hi hang.

Pathian toh ikizopna thaksak (refresh) ni......... 



*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Friday, January 3, 2025

Sawltak Paul thiltup pipen

Paul in ‘kilakna’ amuh Jesu ahing in vangam ah a om, Jesu Messia ahi; Pathian tapa ahi a amah hong pai kiik nawn haklou ding hi; chih a gingta hi. Hiai kilakna amuh  Zentel te kiang a Tanchin hoih tangkou dia  mawhpuakna piakna hi in pom hi (Galatia 1:16). Rome Laikhak agelhna akipan in Pathian thilgel a amah pankhakna’ chiang mah mah in gen khia thei hi.Paul in, ‘Juda Kamsang/Jawlnei ten ana gen khol uh: hong tung lai ding nite ah Pathian in Israel namte atungding ding a Zentel te’n Pathian diktak a bia ding uh’ chi in hon gelh hi.Hiai genkholhna ah Paul in amah sep ding Zentel; Greek leh nammol mi huhamte Toupa kiang tut ding’ hi in akoih hi.Huai hun lai a Greek mi hilou namdang omte genna’ Nammol huhamte’(Barbarians) chih ahi.

 Paul in, Rome te 1:14 ah ‘ Greek mite leh melmak(Barbarians) mite kiang ah bat ka nei a; mipil leh mipillou te kiang ah leng’ ana chi a Romte 11:13-14 ah huchi in nou zentel te kiang ah ka gen ahi.Kei Zentel te kiang a sawltak ka hih ziak in, ka nasepna pen ka pahtawi ahi. Huchi a ka chipihte ka hazat sak tei tei na ding leh alak ua khenkhat te ka hotdam theih na ding in,’ a chi hi. Paul in Zentel hotdamna ngahte athik a ahazat man un Juda bang zah hiam te’n hotdamna  ngah ding ua;huchi a Paul tuh amah chipih Judate hotdamna lampi a pitu hi phaban ding kichi hi. Hiai in tuh Pathian thilgel theih siam na dan ‘ Israel tun ahiphot dia huai zawh in Zentel adin hotdamna kong hon ahi ding’ chih alehbulh ahi; Zeksum sawltak lian Peter, James leh Johan te Paul toh teh in alawh ching khol kei ua; Paul bel Toupa’n amah theihna tungtawn a gimnamtui thehzaktu in azang a Asia Minor leh Greece khawng ah alawhching pet mah hi. Paul in Pathian thilgel tangtung lou theilou ahi a; akoilam apan hi ta leh Zentel te’n Israelte ma in leng hotdamna tang thei (ngah thei) veve chi hi.

Paul in tanchinhoih lam a zentel te azawh theih dan hiai ziak huai ziak chih gentheih chet om kei mah leh  kikhopna innte leh mipi kipunkhawmna munte pansan a tanchin hoih gen gahsuah hithei hi( Nasepte 17:17ff).  Paul in, thugen siam ahihlouh 2Korinth 10:10,11 a ana gen ziak in thildang ziak leng hithei hi. Amah leh amah nek lek tak ding kizon tawm a khawsa kawm kawm a sawltak nasem ahi. Puanbuk/Puaninn bawl nasep, atang pi in; savun toh kisai nasep ahih man in ging buai veng vung chih omlou hi. Anasep kawm kawm in mi; akiang a va hawh or lengla te bang limtak in houlimpih thei hi. Paul in hiai dan a tanchinhoih phuangzak hi ding chih in om hi.




*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Sunday, August 15, 2021

CHIBAI....

" INDIA GAMDANG THUNEIHKHUMNA NUAI A PAN MAHNI KIVAIHAWM DIA SUAHTAKNA ANGAH NI  AUGUST 15,2021 CHIBAI!" ........

Monday, March 30, 2020

***Vengnuam South, New Lamka, Churachandpur,Manipur 
The 30th March 2020***

CORONA VIRUS (COVID-19):

Leitung in abuaipih mah mah mihing hinna tampi ana beisakta hiai natna in ma sawn zel in a om hi. Adam na di Damdawi or adalna ding damdawi leitung damdawi bawlsiam te'n amukhia ta uh chih thutak tak a pom ding a thupuan bang mah koi mah apan ki za nai lou hi.
Zomi te leitung gam tuam tuam ah khawsa in ki om a; i bil tenna gam deuh mun te ah zong natna hileng hong tung ta chih i thei hi. Eite chih man in hiai natna in hon peel lou ding a iki kepzawh leh bit di iki kepzawh kei leh bitlou ding ihi mai hi.
I omna peuh ah ihinna humbit na dia pan lak theih tawp in pan ila ding hi. Ahizong in;'Abraham Pathian, Jakob Pathian, Isak Pathian, Zomite Pathian deihna bang bang in thil hong om ding hi.' 
Thilbangkim siamtu vanglianpen Pathian khut hat sung ah i hinna ipumpi  i taksa ... kilansa diam in om ni!
                     " Amen hong pai ta in TOUPA JESU..."

Saturday, February 22, 2020

Pu Zo/Cho/Zhou ... suan a piangkhia Zovontawite Leikiu 4 a na om khak khakna mun chiat uah...
Zo suan a Zo sisan jungjam na mimalte.... Zomi CHIBAI.....
Pathian in hon na pian khiaksakna i hihna ZOMI ahi hi. Ka hi kei i kam in chi thei kha na ve... ka hi kei ichih leh zong ka hi ichihna hi lel tak hi. Kam a genmang ziak a mangtuan thei lou ... khektheih vuallouh ihihna Zomi ahi.







*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Sunday, December 8, 2019

DEIHSAK THUCHAH

CHRISTMAS 2019 IN HON NAIH TA A  KUMTHAK 2020 MEL MU DING IN I GALDOT TA UH HI. HIAI HUN POIMOH TE DAMTAK A MU A LUNGNUAM TAK A MAITUAH DING IN LEH MANPHA TAK A ZANG CHIAT DING IN DEIHSAKNA SANG PEN KON KHAK HI.
From: Lalpu.

*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Friday, October 23, 2015

BYF DAY 2015- MESSAGE AT EBCC DIMAPUR,NAGALAND BY ELDER.L.GINZALAL NGAIHTE.
“ Kum 2015 BYF DAY Golden Jubilee hun zang a hong kikhawm te na vek un i Hondampa leh i Toupa Jesu Khrist min in CHIBAI…..” (Khut nih a laamtou Chibai bukna a).                   
…………………‘Khrist in athuzoh ngaihtuahna’ chih thupi zang a kumbul apan biakna nei tou zel Tuailai te’n tuni chiang in hiai thupi toh kisai thugen tamvei khop na ngaikhia  ta ngei ding uh chih ka hon lam en ahi. Hiai thupi hi miteng teng adia poimoh leh alou theilou ahih lai in tuailaite’n tukum thupi in na nei ua ahoih. Tuailai lungsim hiam  mah mah leh hat mah mah lai te…lunglut khak na lam lam haihchilh pah thei lai te; ‘ ngaihtuah na te Khrist thuzoh ahih tuh nak poimoh mah ahi.’  Khrist thuzawh lungsim leh ngaihtuahna’  gen in huai khrist thuzawh ngaihtuahna tuh midangte muh a latkhiaksak or midangte etton dia sepkhiak na toh zom tou leng ichi hi.

 Laisiangthou sim dia teelkhiak: (1) 2 Korinthte 10:5
                                                      (2) Sinsakpa 12:1
                                                      (3) 1 Timothi 4:12 
                                                      (4) Tita 2:7-8  

                 2 Korinthte 10:5  “Mihing pansante leh Pathian theihna dou a kisangkoihnate ka phelgawp uh a, ‘mihing lunggelna peuhmah Khrist thu mangsak ding in’ sal in ka kai uhi.”
                 Khrist a siamthak mi kia in Khrist leh Pathian ngaihtuahna bang ngaihtuahna  neithei lel hi. Khawvel pilna leh theihna te Pathian dan toh kituak thei lou hi. Huai chiang in Khawvel tuh Pathian lang a koih a tehpih tak leng zaw ahi kei. Khawvel dan-lungsim pu a; ngaihtuahna nei mi lungsim tuh Setan kulhpi ahi; huchibang  lungsim pu mite tuh Setan sawltangzang leh a sepaihte hi uhi. ‘Pathian-kha namsau (Thu)  zang in Setan control mihing ngaihtuahna  te ka phelkhia uh’ sawltak Paul in achi hi.
                Pawlam a Khris thumang ihih bang in i lungsim sungtawng nung  ah athu  mang tak tak ihi na uh maw? Kampau sia a gitlouh thugen khelhna ahi chih  dik isa chiat,huai natak in lungsim sung a gilou/siatna ngaihtuah  khelhna ahi. I ngaihtuahna i mihinpihte ma ah bel i sel thei a, himahleh Pathian mai ah i sel thei kei.Khat vei vei chiang in gitlouh/sualnasep utna te bang thakhat in i lungsim sung ah hong lut thei zel hi. Tuate i lungsim sung a pan bang  ichi  paih khiak a “i mattang a  Jesu Khris thuneihna nuai a i tut ding ahi”. Toupa hiai thil hong lut a hon hepkhiatsak in na khut ah kon lan’ chi in. Gilou leh sual ngaihtuahna te Setan sepaih te a hi ua; i zoh theihna ding in Pathian galvan: diktatna, vakna, Ginna leh Pathian thu (Kha namsau) i zat ding ahi.
Ngaihtuahna gilou: hehna, hazatna, huaihamna, zuautatna, misuksiat nopna leh adang dang te i lu kim vel a vasa leng  bang  ahi ua; i lutung a Bu a bawl hial ding uh bel kham thei law tel ihi. Toupa’n hoih asak louh ngaihtuahna te i dal khiak zawh leh “Khrist in a thuzawh ngaihtuahna”  nei zou ihi chihna ahi.

 I ngaihtuahna te Khrist in athuzawh ahihna mi te muh theih leh etton theih ding in  langkhesak ni:
I chihsekdan uh khat “ Tu ni a tuailaite tunung a heutu ding ahi uh” chih ahi; Pathian thu in tua dan in ana gen kei hi. Toupa’n amah na sem dia; i upat  i pichin hun ngak ding genlouh tuni a sep theih ding pi zing chiang ngak ding in leng  hon na hilh kei hi.Tuailai hun a Pathian toh kizopna kipsak ding; gin-omtak leh diktat tak a thu zui ding in, Laisiangthou in hon sinsak hi: 1 Timothi 4:12 “ Na tuailaina kuamah ki simmoh sak ken, paukam ah hi in gamtat ah hitaleh, itna ah, upna ah leh hindan siang ah hita leh, a um mite etteh ding in kibawl zaw in.” Tuailai Timothi mite etton a pang dia sawl in om hi; huai bel tuailaite heutu dinmun a ding  thei  chihna ahi. Toupa hon thupiakte thei siam a, amah toh tonkhawm  a i khantouh  ding ahi. Pathian hi, tuailai te toh; kithuah, omkhawm ut mah mah in tuailai te zang mah mah hi. Pathian toh kitanau tak a om a, amah khut let gige i ut leh ni teng a, Amah aw i ngaihkhiak/ zak ding ahi.Hatkhum  a hon piak Laisiangthou sim gige le hang Pathian aw ahi; mimaltak a amah i houpih gige dia thil bangkim amah kiang a i gen/i dot gige ding ahi.
             Piching  leh i tuailaipih tamtak te’n ahinkhua uah i etton theih ding hon lak lou in amau mah mah in azuih hetloupi uh thute khawng lepchiah tak in hon sermon khum  zial zial uhi.Tamtak te lah Pathian thu in bang chi gen ahia chih  kansui him him lou a, a tuah tuah uh gen pawl hi uhi. Adang Khenkhat te lah Khrist nungzuih lunglut bang sim kawm in:Khrist in bang chi gen a? Chih sang in midang te’n bang ngaihdan  nei uh a? Bang chi gen uh a? Chihte thupi sak zaw ua; ngaihven zawk in nei uhi. Tu ni in mi tampi te’n mi  pom theih ding a ut man un Bible gen; ‘diktak thu te khawng heikawi in gen lem chang suk uhi.’ Tuailaite’n hangsantak in Bible thugen ahi bang bang in paipih ni. I tuailaipih tampi tak te’n Laisiangthou pawlam a Toupa gam nna sem upate azuih hang un en bel Pathian thu Laisiangthou  tawn in i sem ding hi.
             Tu hun chiang in  i doctrine kibatpihlouh saptuam te khawng toh biakkhawm tei tei di hoih sa pawl bang om. Saptuam haat leh buching  zaw deuh khawng a kipiak poimoh sa sese zong mi om. Tanchinhoih hilh theihna dia amau chiindan leh omdan laisiangthou deihlouh tanpha  a va zuih zezen bang zong thil hithei dia koih om pawl thei. Tuni in tuailaite’n Pathian thu limtak a  i suut ua; ama hon lametna i tung  hiam? Chih iki teh a iki theih chet ding ahi; ‘mite hihdan zui tei mai mai ihi hia? I kim i kiang a gensiamthoh lel leh mahni lemtan dan dan a Toupa na sem tampi lak ah; en bel muanhuai tak in: ei dia lemtanglou, anuamlou leh haksa ah zong siangthou tak in Toupa adin i pang ding ahi.
           Tu khang hun a  Mobile phone,TV Programme, Social Network, Van hoih taktak te, Music mi hiip thei tak tak, Video games, Magazine, Newspapers, Movies kichi te’n Pathian leh athu apan a hon piimang louh ding ahi. Leitung hoihlouhnate pomsiam leh kilempih a alak a buallut louh ding ahi. Hiai te ziak a tangtawn a kahleh hagawina meidil tung ding in zaw kuamah ut kei ni.
           Khawvel paidan tuh Pathian in ihihna dia a deihdan toh kituak hilou ahi. Khawvel in tuh thil peuh peuh pomsiam/zatsiam or ki adjust siam pilhuai asa hi. ‘… tuailai hun na nana  chu’ anuam thei pen a  zat di chih khawng ahi. Himahleh Pathian in pilna apiak Kumpipa Solomon in Sinsakpa 12:1 ah “ Lungkham buaina nite hong tun ma in, Tuailainite zong nuam kei na chih hun in hon phak ma in, na tuailai nite in nang hon siampa thei gige in.” ana chi hi. Na tuailai nite in nang hon siampa thei in…  hon siampa thei  chih bel ‘zahtak a athu zui’ chihna ahi.
Sawltak Paul in tuailai tangval Tita kiang ah, Tita 2:7,8 “ Thilbangkim ah nahoih sep lam ah etteh hi ding in kibawl in, Na thu up sinsak lam ah mohsakna ding omlou in thutakna leh chihtakna leh kampau kilawm kilangsak in. Tua hileh nang hon doute in hon gensiat na ding a mu kei ding uh a, a maizum zaw ding uhi.” Ana chi hi. Tuailai Tita tuh mite adia etton hi ding in Paul in ana thuhilh hi. Pathian deihdan hinkhua i zat leh hon langpan te’n  demsiat/gensiat/heksiat hon sawm chiang un a point di uh muzoulou ua; I tung a vualzou thei lou in… maizum lel uhi.
*I Timothi 4:12 in ana gen Gingtu leh gingloute adia etton tak ching hihtheihna  di te en kawm in , ‘ Pathian lam ah etteh theih in i om hiam? Chi in ei leh ei iki dong ni:

1.PAUKAM AH:-  I paukam/kampau a et ton tak hiding: i Kammal zatte leh i thu gen te  a ngaikhetute a ding in azak nuam in atheihsiam huai hiam? Ei leh ei ki examine ni. I Kammal te: kichiamna, hamsiatna, mi kousiatna/gensiatna leh kammal kih huai pipi khawng ahih louh ding ahi. Matt 12:34 in Lungsim a dimlet kam in agen khia achih dung zui in kampau sia/gilou/leh khel i zat hun hun in i lungtang/lungsim sung ah khalam buaina a om chihna ahi. Gingloute bang a pau kha tak tak khawng a i pau louh ding ahi. ‘Toupa ka kammal leh ka lungsim a ka ngaihsutte nang mah muhna ah a sanhuai (pomtheih) suak sak ta in (Psalm No 19:14)’ i phawk gige ding ahi. Ei mah kam in..eimah thugen in siam hon tangsak dia siamlouh leng hon tangsak ding, laisiangthou in chi hi (Matt 12:36). Huai ziak a i kam sung a pan a thusia i pawtsak louh ding huai nak sang a azate ading a kilamtouhna ding… akhantouh huai thu te apawt ding ahi (Efesate 4:29).  I kamsuak  azate adia lungkim huai leh chidam huai ahih ding ahi. Thuginalou gen gen, mi gen sia sia, mi kua hiam khat het a chiamnuih sese chih khawng i chin louh ding ahi. I paukhiak a i kammalte Pathian zahtakna toh akithuah ding ahi. Kammal hoihte zanga ngaikhiatute or ihoupih pen adia navak huai tak a i pau ding ahi. Aw chiangtak leh feltak a paukhiak ding ahi.
I Laisiangthou ah ; “Naupang Samuel bel hong khanglian a, Pathian leh mihingte’ deihsakna ah zong a khangtou hi” 1 Samuel 2:26. Samuel in Toupa na diktat tak in asem a Pathian in gen ding chi a akiang a a gen zah geih lel agen hi. Tuailai ahihlai in Pathian in Israel te lak a athugentu ( speaker) ding in azang hi.

2. OMDAN-KHAWHEI DAN: I Saptuam sung hi in i khawtang hi ta leh Midang te aneu, alian or atek akhang leh anaupang te hita hen aw; i houpih dan, i lam naih dan, i thuah dan apan Pathian thei tuailai muan huai, phatuam ngai leh thil thei ihihdan akilat ding ahi.   Akhel a khel; mi langpang, midem ching, mahni thu lou thu salou khawng a i om louh ding ahi. Efesate 4:22-30 sung ah mi kuapeuh hotdam ahong hih chiang in thilsiamthak ahong hita; a nidanglai nuntakdan paihkhiak in a om, chih thu i mu hi. Mihing lui mizia: zuaugen hat,hehhat, guta, kampausia,Kha tak tak a pau, mi siatna di deih a zong leh thusia bebek  gen…chihte ahi a; siamthak hita mi ah huai te om nawn lou hi. Tuailaite hotdam ihi a Kha Siangthou in hon tenkhum te ihi. Huai ihih nunga khawvel hindan lui a i lut khak chiang in Kha Siangthou ki sulungngai in; anung i zuih Jesu Khrist ki su min sia ahi.
I omdan leh gamtatdan i lunglutna leh i ngaihpoimoh te Laisiangthou thu toh akituah ding ahi. I nuntakna in Toupa a pahtawi ding ahi. Leitung thilte ngaina mah mah kawm a Khrist zuih chih thil hi thei lou ahi.
Babulon te’salmat/galmat a pi a om ; sal a pitute ngeina leh chin dan te a bual suk a ki-adjust pah mai hetlou in Daniel, Sadrak, Mesak leh Amednago te’n Pathian zahtak tinten in len tinten ua kikem siangthou uhi. Bang chituk a limchi leh duh huai leh lung hut huai himahleh Pathian lam apan et a diklou zek ahihnak leh i et louh ding ahi. Daniel te lawmta te i en ton ding uhi.

3. MIDANGTE  KHUAL & PANPIH: Gingtu hi in ginglou hitaleh i mihinpihte lainatna leh khawtuahna i neih ding ahi. Midangte ginna a akhantouh theihna ding ua poimoh ahihleh i pilna,siamna leh neih leh lam hi leh le i piak phal ding ahi. I lawm i vual khat Pathian lampi apan a pial a khelhna lampi zui a pai leh nungtolh a om leh amah zaknop leh noplouh ding khual se lou a i thuhilh ding ahi. Pathian in hon it mahmah a atapa tang neihsun  a hon tankhia a; tua ei amah ta suak thei i hih leh…. En leng midang te i it mah mah ding a; midangte hoih na ding, hotdam hihna ding a;  i kipumpiak ding ahi.
                    Tuailai  Jesu Khrist eite tatna ding in kum 33 ahih in  Kalvari Kros ah sihtanpha in hong kipia phal hi. Mite chilphih, simmoh, sawisak, bawlsiat a thah ding in hong kipia ngap hi. I Toupa Jesu Khris nung i zuihna ah bang chi bang in midang te hoihna ding in iki pumpiak a?

4. SUNGGIL A DIKNA:  I kampau, i omdan, mite i itna te ban ah i lungsung ngaihtuahna a i dik ding ahi. Thil ihih peuh mah lungput tang leh dik toh ihih ding ahi. I Lungsimhoih ding ahi. I Nu leh Pa /Teacher/Pastor/itung a sapte’n na khat hih dia hon sawl chiang ua…. athu uh i man tei tei angaih ziak a mang lel; i lungsimtak alah aheh a heh kawm pi khawng ihih sek louh ding ahi. Hon sawlna uh mang kawm kawm a tuh nak hehlua ihih i awsuak, i maisuah leh i gamtatdan a lah kilang viau sii … huai te’n i lungsim sunglam diklouhna hon phoulak khia thou ahi. Kolosate 3:23 na hihpeuhmah uh ….kilawp tak in/ na lungsim teng mah uh toh hih le uchin… chi ahi. Lungel dik leh siangthou tak a Pathian thupina dia sep leh Khrist deihna bang zui a sep tuh etton tak  ahi. Thilhoih ading in ikipumpiak, iki ngaihniam a i nun neem ding ahi. I thilhih peuhmah chitak tak a ihih ding ahi; i tung a thilhihkhial te diklou tak a hon ngohte khawng i ngaihdam ding ahi. Lungsim sia pi toh Pathian thupina dia nasep chih tuh thil hi thei lou ahi. Lungsung tawng a siangthouna…Pathian zahtak taktakna poimoh masa ahi.
            Kumpi David naupang chik a Kumpi dia thaunilhna piak a om hinapi in lungsimhoihtak pu in pilvangtak in kumpi hihna taktak alak ma teng om thei hi. A khek khiak ding Kumpi Saul in amah haza in thah sawm  mah leh David in Kumpi Saul Pathian seh/thaunilh kumpi ahihna  zahna diktak ana pia hi. Amah thah sawm Kumpi Saul aman leh-thah theihna ding hun lemtak amuh in zong that lou in… a puan mong neukhah ( 1 Samuel 24:4-6) ut leng hon that thei ka hi chih ahilhna ding in atkhiatsak lel hi. Amah thah tum melma na ngawn tunga lungpi khualna leh diktatna toh thil ahihdan ziakin Pathian alungkim mah mah hi.  

5.GINNA AH: Ginna a etton tak a i om ding ahi. Pathian hon thuchah te hoih tak a i sim a i theih ding a; amah thu leh thupiak tuh i hinkhua a dia sangpen leh thupi pen ahih ding ahi. Tuailai-Gingtu te i ginna a i muanhuai dan midang te ettontak ahih ding ahi. I gintak i theih a i gintak na ziak le chiang tak a i theih ding ahi. I ginna a kiptak a kibulphuh ihih ding ahi. Pathian hon thupiak thu itheih a hoihtak a i sim a; amah honsinsak nate tuh ei ding a thutawp leh final ahih ding ahi. Pathian thu in ihindan ding toh kisai agen te apoimoh dan chiangtak a i theih kisam ahi. I Ginna thu toh kisai kua hiam dotna Laisiangthou pansan a i dawn theih ziah ziah a; i hilhchet theih ziah ziah ding ahi. Niteng a Laisiangthou i sim gige ding ahi; mawk sim maimai zual hilou a athu ngaihtuah leh suut a i sim ding uh ahi. Hun neihlouh chih khawng paulam a Laisiangthou sim ngaihsaklou a i om ding hilou ahi. Laisiangthou sim gige lou i om leh regular tak a sim ding in kipan thak ni; huai chiah ana sim zel a na tawpsan kha ta bang i om ua leh leng kipanthak ni. Toupa aw izakna ahi. Niteng a Toupa aw ngaikhia
( Bible sim) a thumna tungtawn a i thuzak gige ding ahi. Pathian toh mimal tak a ikizopna apoimoh pen  ahi. Niteng a hunseh khia tuam a Laisiangthou sim a Pathian kiang a thumna neih hun i neih chiat ding ahi.
            Dah huaitak mai in mitampi te’n Pathian a muanna uh leh aginna uh a mansuah uhi. Amau te bangmah a ginna neithei nawnlou ding bang in a kingaihsun thei uhi. Mipi te’n Pathian deihdan diktak a azuih zawh veklouh uh amuh chiang un mipi in amau khem hi in a ngaihtuah uhi. Saptuam Toupa deihna chin zohlouhna omkha zel te’n alungsim uh subuai. Lawmte leh Innkuan te’n khristian hihna ah support lou a taimangsan hi in thei uhi. Bang mah chiangtak a pom ngam huai lou nawn lou, kinepna leh lam et kipah huai nei nawn lou in ki ngaihsun ua; a hindan uh khawvel suak hiai hiai hi. A style deihte uh  a music ngaihnop te uh, a mel latdan uh, leh a thilgeldan uh leh paipih dan te un Pathian  gam lat hiai hiai ua huchi in tuailai tamtak te mangthang thei uhi. Hileh leng eite bel Pathian taisan vual ihi kei hi.
          Tuailai Khristian khenkhat te’n a ginna uh poimoh lua khollou bang a angaih hun khawng uh om hi. Pathian thu te amau adia zattheih taktak lou ( not really applicable) a ngaih bang nei uhi. Pathian thutak ‘Khawtang leh tawndan’ toh kituak dia modify theih in ngaihsun uhi. Hichibang mite tuh Pathian thutak a kibulphuh lou mite hi mai uhi. Pathian thu i pomdan ipaipihdan leh i zuihdan (Doctrine) ki batpih hetlouh pawl dangte khawng toh sepkhawm a biakkhawm teitei sawm pawl bang leng om hi. Pathian thu ei mihing in ei lem tan dan dan a kaihkawi a heikawi a modify bawl tuh Pathian kipahna hi ding in i ngaihsun kei hi. Pathian leh athu ngaih nep vual ahihlouh dan lungsim a i theih gige ding ahi. Ei lem tan dan dan hilou zaw in ei leh ei na ngawn kimangngilh a amah Jesu Khris mitsuan leh zuih pen a nei ding a sinsak a om te ihi.   
          Tuailai khenkhat te a nu leh pa te uh gingtu ahihman khawng un Khrist toh kizopna hoihtak nei bang in ki ngaihsun kha thei uhi; mimal tak a Khrist toh kizopna lah neilou hi na pi in. Hichibang tuailai te Pathian thu awi kichi mah le uh amau adia lemtan louhna mun te ah Pathian taisan geih geih uhi. Amau hoihsakdan lam hi kha lou Toupa sinsaknate kitheihmohbawl in zui lou suk mai uhi.
“Tuailai Gideon haksatna tampi phu kawm in Pathian aginna ah a muan huai a kip hi.”
Hebrute 11:34 ah  meikuang thahatnate, thahatna bei in akoih uh a, namsau hiamte apel uhi. Amaute’ hatlouhna thahatna a suak a, kidouna phual ah te a hat mah mah ua, gamdang sepaih hon te anoh zak uhi.” Mihingte tehnadan a awmlou leh gintak huailoupi dinmun a leng Pathian thu azuihman in Gideon tuh ginna a mihangsan te lak a simtel ahi. Leitung thupina, hauhna,nopsakna, thuneihna leh lalnate Toupa dan toh kituak lou i theih te him him a pan iki kep siangthou leh Pathian vanzat dia ching (Fit & Qualified) i suak ding hi.

6. SIANTHOUNA  AH:  1 Timothi 4:12 ….hindan siang ah….. mi te etton ding in om in. Lungsim siangthou nei a pumpi kep siangthou ding tuailai Timothi kiang a Sawltak Paul thupiak ahi. Leitung khawvel i tenna ah America te bang in Pasal leh Pasal or Numei leh Numei kiten bang phalsak zezen mah le uh i Laisiangthou in Toupa dong leh amah min lou a kiteng loupi a nupa bang a om khawm a phal dek kei hi. 2 Timothi 2:22 Tuailai lunggulhna giloute taisan inla, Lungtang siangtak a Toupa min lou te toh diktatna, upna, itna leh lemna delh in ana chi hi.
Laisiangthou ah i etton ding in Joseph a om hi. Amah tuh Nu leh Pa mawhna bawl lou ding in akidek zou a; Toupa atung ah alungkim mah mah  chih i thei hi. Aman tuh:
Genesis 39:9 “Hiai innsung ah kei sang a lian zaw om kei, ka toupan nang lou ngal kei a ding in it anei kei. Nang bel a Ji na hi. Hibang thil gilou hih in bang chin Pathian tungah ka khial thei dia a chi hi.”

CHIAMTEH HUAI:
Gitlouhna leh sualna toh kidim hiai i tenna khawvel ah Khrist nung zui a kalsuan hi abaihlam ahi kei chih i thei chiat hi. Hiai khawvel in hoihlam nawt a khangtou hi in i thei kei hi. Khrist ginna a kiptak a kua hiam akibulphuh dek chiang in khawvel in lang pan in Khristian te mah mah nangawn in support lou in om thei hi. Gindan tuam, kisinsakna tuam Sahkhua dangte khawngin hon um kim vel a amaute toh kithutuak ding a chial i om hun bang zong om thei a; himahleh eite tuh Pathian in gingtu dangte adia:- kampau, omdan,sunggil a dikna, ginna leh sianthouna a etton tak hi dia hon sinsakte ihih lam i mangngilh kei ding hi.
Hiai te ngaihtuah le ichi hi:-
1.      Midangte’n lepchiah tak a Pathian thu a awi ziak un ‘ei Pathian toh ikizopna’ poimoh lou tuan het lou ahi. I sang a upa zaw kua te hiam in Pathian thu azuih mumal louh na te uh ei etton ding hi lou:… Pathian in amah thu i man leh manlouh hon theilou sak khak ding hi lou ahi. Gingtu lepchiahte ziak a ginglou te gingtu ahih ut louh uh adiklou ahi. Tuailai khristian te’n gingtu gingomlou te ziak a Pathian a dia i chihtakna, thumanna te i kiak niamsak leh hih khial ding ihi.
2.       Pathian zahtak a amah toh kinaitak a hinkhua i zat theih na ding in Khristian Innkuan a kipan ihih sese ngai ana hi het lou ahi. Tuailai Khristian muanhuai mah mah  tamtak te Innsung kisia gawp or Setan opkhum innkuan sung apan hi tham uh ahi. Amau te’n Pathian thu leh La te sa a sim in sut ua…. huai apan thahatna ngah uh ahi. Tuailai Pathian a dia thupitak a kizang hihna ding in Saptuam lian leh Tuailaipawl hat mah mah na pawl sung akipan hih se zaw zong ana ngai tuan lou ahi… Pathian i mimal mah mah a lunglut ahi chih i chiamteh ding ahi. Saptuam lian, Pastor kizen makaihna  leh BYF hat mahmah na a om kha na hih leh tuh hamphatna tungtuan ngah na hi mai a; nang leng na saptuam leh tuailaipawl a na pan theihna zah zah a na pan ding hi mai hi. Toupa adia i kalsuanna ah i mimal mal a mawhpuakna  nei kihi ahi. Tuailaipawl in a group a i sepkhawmna te bang ah leng Toupa’n lawmman hawm hun chiang in  mimal a ngah ding ihi. Huai ziak a mimal tak a Pathian toh ikizop ngai ahi.
3.      Pathian in amah adia hun bit nasem (full-time service) ding in hon sam kei, ahihkeileh part-time a sem ding in hon sam kei, or i upat deuh chiang a hon sam ding ahi… chih khawng peuh buaipih kei ni ….. Toupa’n tu mah mah i sep theih zah zah i hihtheihna lam lam a  amah na sem dia hon sam gige  ahi chih phawk in. Zing chiang zekai lua thei ahi… Jesu Khrist hong pai hen la misiangthoute hong la khia mawk leh zingchia na sep sawm sem man lou suak ding na hi. Laktouhna ni a ding a kimansa a i om ding ahi.
4.       Pathian toh tonkhawm a i pai na ah i chihtak ding ahi a; midangte toh ikithuahna ah i chihtak ding ahi. Zuautat chih hi dik thei lou ahi. Na chihtakna mi kua hiam thugen leh nang kisukphur dan a kinga ahih louh a Pathian thu in na Khristian hinkhua bang chi zat ding chih agen dan a kinga ahih ding ahi. Khrist toh atak tak (genuine) kizopna na neih ding ahi. Chitak leh genbanglou ding in Philipi 1:10 in hon hilh hi. Pathian adia chitak a dembei ihih ding ahi. Chihtakna kia hilou thutak tak a Toupa na i sep ding ahi. Chihtakna diktak leh sawt daih thei pen tuh A lamdang ngeilou Pathian thutak a kinga ahi.
5.      Atawpna pen ding in… tawp san ngei louh ding. Toupa ading a i chit zawh louhna te (short comings) ziak a… i lungkiat/ i down mawk ding uh hi lou a; Bible sim a thum kawm a i kalsuan thak zel ding uh ahi. Gingtu mite etton hi ding a pan i lak tei tei ding ahi. Toupa’n  hon panpih nuam lua, hon paipih ut lua, hon hatsak ut lua ahi chih i phawk gige ding ahi. Ei lam apang a ihih ding uh chu amah thu man ding; amah khutsung a, athuneihna nuai a kipumpiak lut ding ahi. Haksat hunte hong tung ding: tangkhat kisakna, lungbuaina,lawm leh vual te a pan tawpsan ding a phutna…. Lungkiat na di thugen te i za ding ahi. Gin omlou ding a khawvel in tuailaite hon zol zol lai in leng Pathian tuh ei ading in gin om ahi.

             TOUPA’N A THU EITE A DIN IN HON VUAL ZAWL SAK TA HEN….


*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Tuesday, July 28, 2015


         JESU ZUIH THAMAN

Peter in khat vei; bangteng taisan in kou(nungzui 12 te’n) ka hon zui ua bang lawhtak ka nei ding ua le? Chi in Jesu ana dong ngei hi (Matthai 19:27). Nang hon zui a na hon chih dan dan a hinkhua zang in ka om ua; hiai hi kou adia kithaman tak tak mah ding hiam? Chihna ahi.
        Peter dotna bawl bang bang in eite’n zong dotna i bawl tham ding un agintak huai! Toupa adia kipia inga; ka sep theih kham kham a amah na sem kichi hing a e.g. Committee member apang ingh a, thohlawm hoihtak a pe gige ingh a, bang loh tak ding ka dia aw; chi a i ki ngaihsut hun a om tham ding in i gingta hi. Huai lawhtak lam lam di ngaihsun kha khang i kam in i chi ahi mai thei ahihhangin i lungsim tawng te uah,,, Toupa’n bang hon lawhtak sak mah dia aw? I chi chiat uh. Toupa min ziak a thil tuam tuam i chan tham ua; e.g. Khawvel laisiamna sangpi sin thei ding khawl a Toupa na sem, Innkuan te nusia a Toupa adia na sem a kuan, khawvel etdan a sepna hoih mahmah lai tawpsan a Toupa na sem; mihing et a zah-huaina/ zahtak huai mah mah hihna te ... lian leh laltak a om lenlan theihna te paikhia a mi niam leh neu bang a khawsa chih leh adang dang tampi. Hichibang te a ding a pahtakman koihsa a om tak tak mah ahi diam le?
         Vangam a lawm man/pahtakman ngah ding tungtangthu khawng i kikumsek mah uh a, thugen te bang in leng ahon gen sek mah uhi. Hiai lawman/pahtakman kichite mi kimkhat te’n akigen chiang in thalawp huai leh thathoh huai sa in kihansuahna ding leh ki tawsawn na ding in hoih sa uhi. Vantung Tangtawn gam a thil om te hiai leitung a om lai in theihtel i sawm sek uhi. I kipumpiakna te uh salam vualzawlna nak bang dan a i theih hun bang uh zong a om tham hi. Thu kipah huai mah mah bel i sepgimna le hi ki pumpiakna te uh a thawn kei a; a thawn kei ding chih chiangtak a i theih ngam uh ahi. I sep i bawlna te ziak in lawman i ngah ding hi; thu up sinsak kilemlouhna te i ngaihsiam na ziak tanpha in pahtakman i sang ding hi. Jesu’n ‘i tup dan le i ngim dan a dik a; i sepgimna leh iki pumpiaknate amah min hang ahih leh.. lawman/pahtakman piak ahon chiam hi.
    Pathian in lawmman eite hon chiam te kikup a gen zel ding ahi. I Laisiangthou in lawman leh pahtakman toh kisai ana gen tham ahih chiang in. Peter banga Jesu kianga tangtak a bang hiam ka lawhtak ding chi a dotna chance i ngah vek louh hang un eimah mimal lungsim chiat ah adonglou i om kei ding hi. Tua pen Pathian in athei hi. Hiai dotna dawnna kisam ihih lam zong Pathian a thei mahmah hi. Huai ziak in ahi; Laisiangthou gelhtute hiai pahtakman leh lawman toh kisai ana gelh khak sak hi. Pathian hil hial in lawman/pahtakman chi a ana gen ngah kha te ading in thupi in manpha mah mah ding a; mihing in i suangtuah theihna tunglam pek a; thupi leh manpha hi ding hi. 
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Wednesday, February 25, 2015

“Zomi Nam Ni Hong Pian Khiat dan.”

I Pu 'Zo'/'Cho'/'Zhou' suan a piang Zomi kicite’n i omna ciat ah tuni February 20 Ni ‘ZOMI NAM NI’ ci in i zang ciat uhi. Tulaitak a Dimapur a omte’n i zat bang in America, U.K., Malaysia, Myanmar leh gamdang dang a om i Unaupih i sanggam Zomi te’n zong a om na ciat uah zang uh ahi cih i phawk ding uhi. Tuni in ‘ZOMI NATIONAL DAY’ ci a zang ihih man in i NAM NI hong piankhiak dan i pulak ding mah uh ahi ici hi.

Kua te hiam pawlkhat ki thalawp tawm zok a ana phuahkhiak uh  hilou-in; minam leh gam itna lian mah mah ziak a ana kipan khia  Zomi Nam Ni ahi.
British kumpi in ni suahna lam gamte hong dou in gam hong keek tou zel in; India panin Kawlgam khanglam teng 1824 kumin la hi. 1852 kum in Kawlgam kimkhat la zou ta  hi. 1885 in kawlgam pumpi thuneihkhum ta hi.

Tua hun lai in Zogam amah leh amah ki vaihawm in  India leh Kawlgam kikal ah ana om hi. Zogam in Kumpi neilou, Kivaihawmna Dan (Constitution) zong neilo in ana pheng om hi. Mikangte’n hicibang a ki organize khawl hetlou a dalhom Zogam hong muh ciangun hong sim/dou uh a, kum tampi hong beih khit uh 1896 ciangin Zogam hong la ta uhi, 1907 ciangin Zomite’ deihna tellou, amau deih dan dan in kivaihawmna Dan hong bawlsak in Zomi leh Zogam uk ding Ukpi (Feudal Chief) hong guan ziau uh hi.

Ei deihna tellou a vaihawmkhum a i om na uh i suk bei Ni or a thuneihna uh i paihkhiak ni ‘I MINAM = ZOMI NAM NI’ hong suak  ahi hi.

1939 akipan in zalenna lungulhna hong lian deuh deuh hi. Zomite’ political awakening  Namvai a khanlawhna hong om deuh deuh toh kiton in  Zomi Kipawlkhopna panmun lente(Makaite) in British kumpi’ tungah anuaia bangin ngetna ci 9
 ( Nine Charter of Demand) na bawl uhi:
1.  Zanggam in ki-vaihawmna tungtawn a phattuamna angah bang bang Zogam zong piak hi hen.

2.  Zogam Kivaihawmna Dan (Constitution) pen Zomite deihna  bang a  bawl hi hen.

3.   Damtheihna lam leh trade and commerce puah phat hi hen Zogam ah.

4.    Zogam siamsinna lam a khantouhna ding a pan lak hi hen.

5.    Zogam ah sahkhua zalenna omsak hi hen.

6.    Zogam ah kikawmtuah na ding lampi te akinthei pen a bawl hi hen.

7.    Zogam leh Zanggam zalentak a kikawm leh  kizop sak hi hen.

8.    Zomite zong Minam dangte tawh dinmun kikim a koih hi hen.

9.    Kawlgam in Zalenna a ngah ciang a Zogam in zong zalen ahih pah ngal ding.

Hih ngetna ci 9 te British kumpi in a piak sangsikin,  demand bawl pawlpi Makai teng warning pia in hicibang gam leh Nam vai sai tawpsan ding in thu pia zawsop uhi. Ahih hangin mipi in a vaihawmna uh  deihlohna nakzaw sem sem a langsak ahih manin Kanpetlet apan bang British te taikhia uh hi.

Kawlgam in Suahtakna/zalenna a ngah tung 1949 kum in a Gambup Thukhunpi (Constitution) dung zui in Vaihawmna Innpi (Parliament) a  dawl tungnung (upperhouse) leh a nuainung(lower house) nei a bawl in  om hi. Zomi namte’n zong tua Parliament sawng nih te ah palai (representative) sawl ding hong ngai ta hi. Zomi te sik leh tang palai ding British te sehsak  District vaihawm te leh Sub-Division vaihawmte hoihsak leh tel te hi ding maw ahihkeileh  Mipi in deih a atel khiakte hi ding maw??? Cih thu Zomite kimtaka kikupkhopna akhatveina Zomi Nambup Khawmpi (Zomi National Conference) Falam khua-ah 1948 February 12 pan 22 thupitak a neih in na om hi. Tua khawmpi a ni nihni-in Tedim pan a palai Pu Thang Khaw Kai in thu sunna hicibang in nei hi.
“ Suahtakna ngah ma hun lai a Zogamah British te’ Zogam hong vaihawmkhum dan tutan a kizang a hoihlouh dan: State/District/Sub-division a vaihawm thunei dinga akoihte un lainatna tellou in: (i) mi zawng tangpi tangta’ tungah kilawm kituak hetlou in Tax tampipi dong ua,(ii) kuli vanpuate thaman pia lou in sawl ek ek mai ua, (iii) mizawng nautangte in khua-ul sisan luanga a thalawhsa, a sepsa uh buh leh bal neih leh lam a ut ut un laksak uhi. A thuneihnate uh mipi noptuam na ding in zang lou in mipi gelgawtna leh sukgentheihna ding in zang uhi. Mipi te’n kithuak gim mah mah ta hi. Tua ahihman in hih British kumpi bawl kivaipuakna  bulkalh a paih khiak ding; mipi’deih na toh kituak kivaipuakna pat khiak ding” cih ahi. Tua  thusun Falam khua huam Lailun khua pan palai Pu Chun mang leh Kanpetlet pan palai Pu Thang Muang te’n seconded ngal uhi. Hih thusun deih leh deihlou  mipi vote alak ua leh  5000 lak ah  vote sagih kai in deihlou-a vote 4993 in deih hi. Zomi nam khempeuh mipi’ deihna tawh ki-ukna ‘Democracy’ huihkhi lang in, khanlawhna tung ta hi.

Hih banga kikhopna a kibawl khit phetin thuvaihawm pawl in Mimal thuneihna toh kivaipuakna  a kibeisak man a  compensation piak ngai; dangka 500,000 piapah hi. Tua compensation dangka pen a lianpen panin a neupen dong 70,000; 20,000; 5000; 1000 leh 100 cih bangin seh hawmsak uh hi. Tua hun apan kipanin kum tampi  ‘ki-nengcipna, kigelgawtna leh Mimal thuneihna tawi’ te ut leh dah a sum tampipi tax liausakna apan suaktakna hong om ta hi.

1.         Hih banga Falam khua-a a kibawl khawmpi in British te’ hong nutsiat kivaipuakna hoihlou..mimal thuneihna liatna leh lalna te beisak tham lo-in,

Zomite’ khangthu a kithutuah na in thilthupi apiansak dan ciamtehna thupi mah mah hong suak hi.
2.         Mipi atamzaw deihna tawh kivaipuakna Democracy zatna hong om ta hi.

Indepnedent mu tung Myanmar a teeng minam tuamtuamte tawh Zomite liangko kikimsak hi.
3.        Falam Zomi National Day in Zomite Kipumkhatna phuangzak in Nam sung kivaipuak ding dan foundation hong suak hi.

British te’ hong guat mimal thuneihna leh Lalna beina ni ciapteh na February 20 ni Zomi Nambup adingin ni poimoh petmah hong suak hi. Mipi nautang a mangbat huai, agentheih huai, adah huai, a tawlhuai leh liangvai tak a hong nungtasasak mimal thuneihna leh lalna ong bei mawk ta hi. Hicibang Ni thupi Kawlgam kia hilou a leitung buppi in hong theihpih ding deihna tawh 1950 kumin Falam khua-ah Zomi Nam Ni thupi tak a zat in na om hi. Huai tung in Kumpipa Sao Shwe Thaik leh a pawlte zong na ana tel uhi.  “ZOMI NAM NI” hong piangkhiat dan tua dan  ahi. Tuni in Zomi a kici kuapeuh in i Nam i tawisang theihna i ni thupi  kumteng a i zat ding ahi. I Nam Ni akhang akhang a i zat ding uh i mawhpuakna uh ahi.
“ZOMI TE DAMSAWT HEN… ZOMI NAM NI DAMSAWT HEN…”
                                                                             Lalpu 
                                                                             The 20th February 2015.
*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Tuesday, December 30, 2014

* HAPPY NEWYEAR 2015* 

*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Thursday, November 6, 2014

THUPHUAN...THUPHUAN...
The 5th November 2014:
* Hiai blogger neitu Lalpu Ngaihte asepna Inspector apan in Superintendent ah kaisangta. A Official min 'G.SIMTE' ahi*

*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*

Saturday, June 21, 2014






*** CHIALNA***
Pa/Nu/_________________________________________ ______ ‘  Toupa’n lem hong sakpih ding ngen kawm leh lam en in June 22,2014 (Pathianni) nitaklam dak 3.00(PM) in ka innluahna uh KV Jau Colony ah ka tupa deihtak (Pa.Siamboi leh Nu Biakkim te tapa) min phuahna nei le hang chi in na innkuan un; ngaina in kei leh ka Innkuan te’n ka  hon chial uhi.’        
                        CHIALTU: Upa.Ginzalal & Innkuan.

H   U   N   S   E   H   N   A

       AMUN: UPA.GINZALAL INN, KEVIJAU COLONY.  
        
       ANI: 22.06.2014 (PATHIAN NI)
       AHUN:3.00 PM.

HUNKEMTU: Pa.T.Dongpu
PHATNA LA: ‘Aw Toupa na vualzawlna pha …’
  BK.LA NO.265.
PRAISE THE LORD! PRAISE THE LORD!
HUNPATNA: Upa.S.Kaizadal
NAUNGEK, MIN PULAKNA: Apu- Upa.Ginzalal

THUGENNA,NAU MIN PIAKNA/LATNA  THUMNA/THUMSAKNA    
                                                       :- PASTOR.V.THANGKHANMUAN.

GENNOP /SAKNOP NEI A OM LEH HUN HONNA:………………………
PHATNA LA: ‘Etchimlouh senvontawi mimbang hong piang’ … P.NGLA NO.357.
HUNKHAKNA:Upa.V.Thawngzalian.
*Dawnkhawm & Neekkhawmna*

AW TOUPA NA VUALZAWLNA PHA
1.Aw Toupa na vualzawlna pha,
    Ka bangkim tuang uah kimu;
    Nang thu lou in kou hinna pha- 
    Ka neih teng uh toh mang ding;
              Hon pak ung e (2)
              Na hehpihna ka muh un (2)
2. Na hon hehpihna banjal pan
    Hinna leh taksap chiteng,
     Silpak leh guabang hing teng in
    A tang uh vualzawlna te;
            Phatna zaila’n (2)
            Hon awi uhi kumkhua in (2)
3. Aw Toupa silbangkim siampa,
    Na banzal siamsil tengin
    Albang dah a lumbang hon sung,
    Lambang hon paklah zong leng;
           Hon heisan ken (2)
           Na deihdan hon sinsak in (2)
4. Hunte nite abei zel a,
    Simlei pallun sawlbang heu;
    Kou khelh mohna teng aw Toupa
    Na siamna in a sawp siang:
           Hun mu nuam ung (2)
           Na hatna muang kawm zel in (2)
 *******************************

*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*
ETCHIMLOUH SENVONTAWI
1.Etchimlouh senvontawi mimbang hong piang,
    Pomchimlouh lungdamna thak zel;
    Pomlai von lungdam huai.

          Hinkhua sawt hen, Mang Jesu na sem ding’
          Khang in hong lian meng meng leh aw;
          Mang galkap khial dou ding,
          Zion galvan zang in Toupa, Hon vualjawl in.

2. Tunnu lungdamna leh Juapa nem di’n,
     Namchih zata lungdamna pen,
     Vonsen pomlai ahi.

3. I awi ding zaila le silhpuan nem in,
     I siang sungdawh piallai liap ah,
     Sawnban tawnpih ning e.

4. Simlei leh Thangvan simthu lel Toupa
     Lungdam luang ung, Nangmah vang in,
     Vonsen anglai a siah.

Monday, June 16, 2014

SUUNNA
• Tu ni June 14,2014 nitaklam dak 3.50pm vel in Pa.H.Ginzalam, Haralu Colony, Burma Camp, Dimapur; sunglam natna hangin, hiai leitung nusia in a tawntung mun ding hon zuat san ta. Aman a Ji leh atate 3 paisan. Amah Dimapur Zomi Welfare Association, President len lel , Dimapur Evangelical Baptist Convention Church Local Committee Member ban ah Missions Committee Member ahi.
‘Dimapur khua sung a Zosuan te leh EBC Saptuam(Dimapur) in amah it in sun mahmah hi. Pathian in a Van Laukha Siangthou hehnemtu leh Khamuantu Pa Lam nutsiat a Ji leh tate, a Pa leh sanggamte ban ah Innsungmi te khempeuh kiang ah hon sawl sak ta hen….. ZOSARONS in zong nakpi a a suun thu phuang hi. 
*CHIAMTEH DING: Zosarons a Thu leh La kikhah khempeuh ‘ADMIN’ ngaihdan hivek lou a; Thu hi in La hitaleh asuahtu in amah Thu/La suah tawh kisai ah mawh akipuak ding hi.*